Kuyuya düşmeden Yusuf olmak gerek.
Kuyuya taş gibi düşmemeli. İnsan gibi düşmeli, Yusuf gibi düşmeli. Kuyu yalnız kendini bulmak için değil, olmak için de kuyu. Yusuf oluşun, kuyudan öncesi de olur, kuyusu ve kuyudan sonrası da.
Leylanın Peşi var mıdır ki Çöle Düşme'de?
Leylayı bulduğunda imkânsızlık imkânıyla giyinir Mecnun. Evini bulduğunda evsiz kalır da gezinir. İnsan evini arar, Mecnun gezinir, terkeyleyişi dahi terkeyler. Dünyasız kalmayan bir insansız kalışa teslim eder ayaklarını. Dışı kurur, kabuk bağlar, içi yeşerir, olgunlaşır, tatlanır.
Kuldan çekinmeden insan kendini nasıl bulur ki?
Başkalarının bakışında insan kendini yakalar. Ona itirazla bir başka ben olur, geçilecek benden geçerek. Başkasını görmeyen, başkasını aşanı nasıl görür? Dünyada tek bir insan olsa, insan için insanlık olmazdı. Aşk yalnız olmadığını bilmekle, kendinden geçebilmekle, cefayı yani emek vermeyi sevebilmekle ayakta tutulur, hangi anlamında olursa olsun. Dünyayla, insanla, kendiyle boğuşmadan insan nasıl mayalanır, nasıl olgunlaşır, nasıl pişer?
Cennet Hayali, Cehennem Korkusu
İnsan hesap kitapla eylemez. Doğru bildiğini doğru bildiğinden yapar. Cennet düşlese, Ateşten korksa ne kötülüğü var? Yaptığı her şeyi ödülünü düşünerek yapmadıkça? Ödül için iyilik, ödül için kötülükten daha iyi sonuç da verse, ahlakî eylemin karşılıksızlığına ters. Ahlaksızca değil, ama ahlakdışı, yani ahlaka nötral olur yaptığı. İyi ahlâk sahibi olmaktan daha büyük ne var diye düşünüyorsa, oluşuna bakar. Adil olmaktan önemli ne var diyorsa, adalet gözetir.
Yanılmak, yanlışa düşmek insan işidir. Yanlışa tecrübe edinmek için dalmaz insan, yanlış yapmamak, yanlışsız olmamak mümkün olmadığından dalar. önemli olan, dersini alması, öğrenmesi, hareketlerini inceltmesidir. Kabalığın, hoyratlığın esteti olmamasıdır.
İnsan hayattan öğrenir, hayatta öğrenir, hayatla ve hayatta sınanır. Bu maceracılık işi değildir, sabır işidir, tevazu işidir.
Ne yapılmayacağını görmek, ne yapılacağını görmekten daha kolaydır. Yanlışın listesi doğrunun listesinden daha kolaydır ve bir eylem kılavuzu değildir.
Herkesten günahkâr olmak, herkesten daha yaşamış olmak, hayatın hakkını vermek, döktüğünü saçtığını farketmiş olmak, hatalarını bilmektendir. Macera, serüven işi değildir.
Açken ekmek çalan, tokken de çalmayı bilir. Çalmayı bilen, çalmayı düşünene elindeki ekmeği uzattığında Sevgili olur.
Vesselâm.
